ประสิทธิผลและความปลอดภัยของการแช่เท้าด้วยสมุนไพรในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่มีอาการชาเท้า
ปรีชา หนูทิม*, ลักขณา รวมวงศ์, พรชัย สว่างวงศ์, พิมพ์ลดา พงศ์ชัยชานนท์, อมรรัตน์ ราชเดิมโรงพยาบาลการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ผสมผสาน กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก แขวงคลองมหานาค เขตป้องปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร 10100 Email: preecha.nootim@gmail.com
บทคัดย่อ
โรคเบาหวานเป็นโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง เมื่อเป็นแล้วควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไม่ได้จะก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อน ในหลายระบบของร่างกายโดยเฉพาะภาวะแทรกซ้อนที่เท้า ซึ่งภาวะแทรกซ้อนของเบาหวานจะส่งผลกระทบต่อ ร่างกาย และคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย ในปัจจุบันมีการใช้ยาสมุนไพรสำหรับดูแลภาวะแทรกซ้อนจากโรคเบาหวาน ทั้งนี้ยังไม่มีการศึกษาถึงประสิทธิผลและความปลอดภัยของการแช่เท้าด้วยสมุนไพรในสูตรตำรับยาลูกประคบใน ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่มีอาการชาเท้ามาก่อน การศึกษาครั้งนี้เป็นการศึกษาเชิงทดลอง เพื่อศึกษาถึงประสิทธิผล และความปลอดภัยของการแช่เท้าด้วยสมุนไพรในสูตรตำรับยาลูกประคบในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่มีอาการชา เท้า 2 กลุ่ม กลุ่มละ 30 คน กลุ่มทดลองได้รับการแช่เท้าด้วยน้ำสมุนไพรอุ่นและกลุ่มควบคุมได้รับการแช่เท้าด้วย น้ำอุ่นที่ไม่มีสมุนไพร โดยทั้งสองกลุ่มแช่เท้าในขณะที่น้ำมีอุณหภูมิ 38-40˚ซ. ด้วยตนเองที่บ้าน 3 ครั้งต่อสัปดาห์ ใช้ เวลาในการแช่เท้าครั้งละ10 นาที เป็นระยะเวลา 4 สัปดาห์ รวมทั้งหมด 12 ครั้ง ประเมินประสิทธิผลโดยการประเมิน ความรู้สึกของเท้าเพื่อหาจุดรับความรู้สึกที่ผิดปกติ ด้วย monofilament 10 g. และประเมินความปลอดภัยด้วยการวัด อุณหภูมิผิวหนังบริเวณเท้าโดยใช้กล้องอินฟราเรด ถ่ายภาพบริเวณหลังเท้าและฝ่าเท้า วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ทดสอบสมมติฐานเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยภายในกลุ่มโดยใช้สถิติ paired sample t-test และความแตกต่างระหว่างกลุ่มโดยใช้สถิติ independent t-test ผลการศึกษา พบว่า หลังการทดลองภายในกลุ่ม แช่เท้าสมุนไพรจุดรับรู้ความรู้สึกที่ผิดปกติ (ข้างซ้าย) ลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.001) แต่ไม่แตกต่างกัน ทางสถิติเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มแช่เท้าไม่มีสมุนไพร และจุดรับรู้ความรู้สึกที่ผิดปกติ (ข้างขวา) ภายในกลุ่มทั้งสอง กลุ่มลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.001) แต่ไม่แตกต่างกันทางสถิติระหว่างกลุ่มแช่เท้าด้วยสมุนไพรกับกลุ่ม แช่เท้าไม่มีสมุนไพร ในขณะที่อุณหภูมิบริเวณเท้าเพิ่มขึ้นทั้งสองข้างและทั้งสองกลุ่ม แต่ไม่แตกต่างกันทางสถิติทั้ง ภายในกลุ่มและระหว่างกลุ่มแช่เท้าสมุนไพรและกลุ่มแช่เท้าไม่มีสมุนไพร ดังนั้น การแช่เท้าด้วยสมุนไพรในน้ำที่ อุณหภูมิ 38-40˚ซ. ช่วยลดจุดที่ไม่รับความรู้สึกบริเวณเท้าและมีความปลอดภัย ทั้งนี้สำหรับการแช่เท้าไม่มีสมุนไพร ด้วยน้ำที่อุณหภูมิ 38-40˚ซ. สามารถทำได้และมีความปลอดภัยเช่นกัน
ที่มา
วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก ปี 2565, September-December
ปีที่: 20 ฉบับที่ 3 หน้า 459-468
คำสำคัญ
เบาหวานชนิดที่ 2, herbal foot baths, type 2 diabetes mellitus (T2DM), foot numbness, แช่เท้าสมุนไพร, ชาเท้า