บทนำ: Propofol เป็นยานำสลบที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลาย แต่ข้อเสียที่พบบ่อยคือ ทำให้เกิดอาการปวดบริเวณที่ได้รับการฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำ มีการศึกษาพบว่ายา ketamine สามารถลดอาการปวดจากการฉีดยา propofol ได้

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาประสิทธิยา ketamine 10 มก. ในการลดอุบัติการณ์และความรุนแรงของอาการปวดจากการฉีดยา propofol โดยเปรียบเทียบกับยา lidocaine 40 มก.

วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาแบบ prospective, randomized, placebo-controlled, double-blinded โดยทำการศึกษาในผู้ป่วย 210 รายที่มี ASA physical status I-II ที่มารับการผ่าตัดแบบไม่เร่งด่วนและได้รับการระงับความรู้สึกแบบทั่วไป โดยแบ่งเป็น 3 กลุ่ม ดังนี้ กลุ่ม K ผู้ป่วยจะได้รับยา ketamine 10 มก. กลุ่ม L จะได้รับยา lidocaine 40 มก. และกลุ่ม S จะได้รับน้ำเกลือ normal saline โดยฉีดนำเข้าหลอดเลือดดำบริเวณหลังมือ 45 วินาทีก่อนจะฉีดยา propofol 2 มิลลิกรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ประเมินอาการปวดหลังจากการฉีดยา propofol 15 วินาที โดยใช้ verbal rating scale 4 ระดับ (0 = ไม่ปวด,  1= ปวดเล็กน้อย, 2 = ปวดปานกลาง, 3 = ปวดรุนแรง) สถิติที่ใช้ในการศึกษานี้ได้แก่ ANOVA, Chi-square และ Kruskal-Wallis’s test เพื่อเปรียบเทียบข้อมูลระหว่างทั้ง 3 กลุ่ม ถ้าเปรียบเทียบโดยใช้สถิติ ANOVA พบมีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ จะเลือกใช้ LSD test สำหรับหาความแตกต่างทางสถิติเป็นรายคู่ โดยถือค่า P value ที่น้อยกว่า 0.05 ว่ามีความสำคัญทางสถิติ

ผลการศึกษา: อุบัติการณ์ของอาการปวดจากการฉีดยา propofol ในกลุ่มที่ได้รับยา ketamine เท่ากับร้อยละ 25.7 และกลุ่มที่ได้รับยา lidocaine เท่ากับ ร้อยละ 42.9 ซึ่งพบว่าอาการปวดจากการฉีดยาของทั้งสองกลุ่มน้ำลดลงอย่างมีนัยสำคัญเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุม ซึ่งเกิดอุบัติการณ์ของอาการปวด ร้อยละ 77.1 (p < 0.001) แต่เมื่อเปรียบเทียบกลุ่ม ketamine กับ lidocaine แล้วประสิทธิภาพในการลดอาการปวดไม่แตกต่างกัน ผู้ป่วยที่มีอาการปวดปานกลางถึงรุนแรงในกลุ่ม ketamine และกลุ่ม lidocaine พบอุบัติการณ์น้อยกว่ากลุ่มควบคุม ร้อยละ 14.3% 18.6% และร้อยละ 51.4% ตามลำดับ

สรุป: การฉีดนำด้วยยา ketamine 10 มก. มีประสิทธิภาพเทียบกับยา lidocaine ในการลดอาการปวดจากการฉีดยา propofol เข้าหลอดเลือดดำ