การศึกษานี้ประเมินความเหมาะสมของกระบวนการตรวจติดตามระดับยาในเลือด (Therapeutic drug monitoring, TDM) ของยา lithium เก็บข้อมูลแบบย้อนหลังโดยการทบทวนแฟ้มประวัติผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยยา lithium และมีการสั่งทำ TDM ณ โรงพยาบาลเฉพาะทางโรคจิตเวช ระหว่างมกราคม พ.ศ. 2547 ถึง ตุลาคม พ.ศ. 2548 ประเมินความเหมาะสมของการทำ TDM 3 ประเด็น ได้แก่ (1) ข้อบ่งชี้ในการสั่งทำ (2) เวลาในการเก็บตัวอย่างเลือดและ (3) การนำข้อมูลระดับยามาพิจารณาร่วมกับข้อมูลการตอบสนองทางคลินิกในการตัดสินใจปรับ/เปลี่ยนขนาดยาโดยใช้เกณฑ์ที่ดัดแปลงจาก Morecambe Bay Shared Care Guideline ปี พ.ศ. 2546 จากตัวอย่างจำนวน 60 ราย ผู้ป่วยบางรายได้รับการทำ TDM มากกว่า 1 ครั้ง จึงได้ข้อมูลทั้งหมด 91 ครั้ง พบว่า การเจาะวัดระดับยามีข้อบ่งชี้เหมาะสมเป็นส่วนใหญ่ (72.5%) ได้แก่ วัดเมื่อเริ่มการรักษาหรือติดตามการรักษา (41.8%) สงสัยระดับยาอยู่ในช่วงที่เกิดพิษ 15.4% ประเมินความร่วมมือการใช้ยา 5.5% ประเมินหลังเปลี่ยนรูปแบบการให้ยา 5.5% และการรักษาไม่ได้ผล 4.4% แต่พบการตรวจวัดระดับยาเป็นประจำในผู้ป่วยในโดยไม่มีข้อบ่งชี้ 25 ครั้ง (27.5%) ซึ่งถือว่าไม่เหมาะสมและเกินจำเป็น การประเมินความเหมาะสมของเวลาในการเก็บตัวอย่างในผู้ป่วยนอกไม่ มีบันทึกชัดเจนเกี่ยวกับความร่วมมือในการใช้ยา และมี 1 รายที่ขาดยามา 4 วัน ส่วนผู้ป่วยในมีการบันทึกข้อมูลต่าง ๆ อย่างชัดเจน และพบว่าเวลาเก็บตัวอย่างมีความเหมาะสมทั้ง 37 ครั้ง (40.6%) จากข้อมูลทั้งหมด มีการบันทึกระดับยาในเลือด 83 ครั้ง (91.2%)และในจำนวนนี้มีระดับยาอยู่นอกช่วงการรักษา 37 ครั้ง (44.6%) อย่างไรก็ตามเมื่อพิจารณาร่วมกับการตอบสนองทางคลินิกมีเพียง 12 ครั้งเท่านั้นที่ควรปรับรูปแบบการใช้ยา แต่แพทย์ ได้ปรับเปลี่ยนขนาดยาในผู้ป่วยบางรายเท่านั้น เช่น ในผู้ป่วยที่ แพทย์สงสัยว่าเกิดอาการพิษเนื่องจากระดับยาสูง 14 ครั้ง มีระดับยาสูงกว่าช่วงการรักษา (> 1.2 mmol/L) 9 ครั้ง แต่แพทย์ได้ปรับลดขนาดยา 1 ครั้ง หยุดยา 3 ครั้ง และจ่ายยาในขนาดเดิม 5 ครั้ง ส่วนที่เหลืออีก 5 ครั้ง ผู้ป่วยมีระดับยาต่ำกว่าช่วงการรักษา (< 0.6 mmol/L) และแพทย์สั่งหยุดยา 3 ครั้ง และจ่ายยาแบบเดิม 2 ครั้ง ส่วนผู้ป่วยที่ผลการ รักษาไม่ดีและแพทย์สงสัยว่าระดับยาต่ำกว่าช่วงการรักษา จำนวน 4 ครั้งนั้น แพทย์ปรับเพิ่มขนาดยา 3 ครั้ง พบว่ามีเพียง 33 ครั้ง (36.3%) เท่านั้นที่การตรวจติดตามระดับยาในเลือดมีความเหมาะสมครบทั้ง 3 ประเด็น (ได้แก่ ข้อบ่งชี้ เวลาในการเก็บตัวอย่าง และการประยุกต์ข้อมูลระดับยาในเลือด) โดยสรุป ข้อบ่งชี้การสั่งตรวจวัดระดับยาในเลือดเหมาะสมเป็นส่วนใหญ่ แต่ควรงดสั่งเจาะเลือดเป็นประจำโดยไม่มีข้อบ่งชี้เพื่อลดค่าใช้จ่ายเนื่องจากบริการนี้มีต้นทุนค่อนข้างสูง การนำข้อมูลระดับยามาประยุกต์ร่วมกับการตอบสนองทางคลินิกเพื่อปรับเปลี่ยนการรักษายังไม่เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ผู้ป่วย การสร้างแบบขอใช้บริการตรวจวัดระดับยาที่ระบุ ข้อบ่งชี้/เหตุผล ในการสั่งทำบันทึกการใช้ยาของผู้ป่วย การแปลผลและการตัดสินใจทางคลินิกจะเพิ่มคุณภาพของบริการให้ดี ขึ้นและลดค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็น

วารสารจดหมายเหตุทางการแพทย์ ปี 2549, November ปีที่: 89 ฉบับที่ 11 หน้า 1954-1960

Bipolar, disorder, Drug, Lithium, Mania, monitoring, TDM, Therapeutic