วัตถุประสงค์: การศึกษานี้เพื่อเปรียบเทียบประสิทธิภาพการกำจัดคราบจุลินทรีย์ การลดอาการเหงือกอักเสบ และความปลอดภัยต่อเนื้อเยื่ออ่อนในช่องปากของแปรงสีฟันขนนุ่มปลายเรียวแหลมผสมปลายตัด 3 ชนิด กับแปรงสีฟันมาตรฐานขนนุ่มปลายมนของกรมอนามัย

วัสดุอุปกรณ์และวิธีการศึกษา: อาสาสมัคร 120 คน ถูกแบ่ง 4 กลุ่มด้วยวิธีไอโซดาต้าโดยใช้ค่าเฉลี่ยดัชนีคราบจุลินทรีย์และดัชนีสภาพเหงือก สุ่มแบ่งเป็นกลุ่มแปรงสีฟันขนนุ่มปลายเรียวแหลมผสมปลายตัด 3 กลุ่ม และกลุ่มแปรงสีฟันมาตรฐานขนนุ่มปลายมนของกรมอนามัย 1 กลุ่ม ก่อนใช้แปรงสีฟัน 2 สัปดาห์ อาสาสมัครได้รับการขูดหินน้ำลาย ขัดฟัน และฝึกแปรงสีฟัน วิธีแปรงฟันแบบดัดแปลงจากวิธีของ Bass (Modified Bass technique) กำหนดให้อาสาสมัครแปรงสีฟันวันละ 2 ครั้ง ใช้ยาสีฟันชนิดเดียวกัน และงดใช้อุปกรณ์ทำความสะอาดช่องปากอื่น อาสาสมัครงดทำความสะอาดฟันอย่างน้อย 12 ชั่วโมง เพื่อสะสมคราบจุลินทรีย์ก่อนการตรวจทุกครั้ง ผู้ตรวจบันทึกค่าดัชนีสภาพเหงือก ดัชนีเลือดออกที่เหงือก ดัชนีการเกิดแผลที่เหงือก ย้อมสีฟันด้วยสีเบสิกฟุคชินแล้วบันทึกค่าดัชนีคราบจุลินทรีย์ตามลำดับ จากนั้นอาสาสมัครแปรงสีฟันและยาสีฟันที่กำหนดให้นาน 3 นาที และตรวจวัดดัชนีคราบจุลินทรีย์และดัชนีการเกิดแผลที่เหงือกอีกครั้ง การตรวจครั้งที่สอง หลังใช้แปรงสีฟัน 2 สัปดาห์และครั้งที่สาม หลังใช้แปรงสีฟัน 4 สัปดาห์ ให้อาสาสมัครตอบแบบสอบถามความพึงพอใจในแปรงสีฟัน เมื่อจบการศึกษา

ผลการศึกษา: แปรงสีฟันทั้ง 4 ชนิด มีประสิทธิภาพในการลดคราบจุลินทรีย์หลังการแปรงฟันได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.001) กลุ่ม B หรือแบบที่ 1 มีประสิทธิภาพในการกำจัดคราบจุลินทรีย์โดยรวมได้ดีกว่าแปรงสีฟันมาตรฐาน กลุ่ม A (p < 0.05) ในสัปดาห์ที่ 4 กลุ่ม C และกลุ่ม D หรือแบบที่ 2 และ 3

 ด้อยกว่าแปรงสีฟันมาตรฐานในการกำจัดคราบจุลินทรีย์บริเวณขอบเหงือกด้านใกล้ลิ้น (p < 0.05) ในสัปดาห์ที่ 2 และ 4 กลุ่ม B, C, D หรือแปรงสีฟันทั้ง 3 ชนิด สามารถลดอาการเหงือกอักเสบ ลดตำแหน่งเลือดออกที่เหงือก และทำให้เกิดแผลที่เหงือกหลังการแปรงฟันได้ไม่แตกต่างจากแปรงสีฟันมาตรฐาน โดยแปรงสีฟันมาตรฐานทำให้เกิดแผลน้อยที่สุด แต่ไม่พบความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) อาสาสมัครกลุ่ม D หรือแบบที่ 3 พึงพอใจมากที่สุดถึงร้อยละ 75

บทสรุป: แปรงสีฟันขนนุ่มปลายเรียวแหลมผสมปลายตัดทั้ง 3 ชนิด กำจัดคราบจุลินทรีย์ ลดอาการเหงือกอักเสบ ตำแหน่งเลือดออก ได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติและปลอดภัยต่อเนื้อเยื่ออ่อนในช่องปาก